અનન્યા/080913/ફિલ્મ-સિનેમા

.

અનન્યા/080913/ફિલ્મસિનેમા

ગુજરાતી ઇન્ટરનેટ પર ફિલ્મ-સિનેમાના ઇતિહાસની રસપ્રદ શ્રેણી ( હપ્તો 37)

.

અરદેશર ઈરાનીની જીવન કહાણી કહેતાં કહેતાં હું જરા આડી વાતે ચડી ગયો હતો!

મિત્રો! મેં આપને જણાવ્યું કે અરદેશર ઇરાની – ભોગીલાલ દવેની ‘સ્ટાર ફિલ્મ કંપની’એ કેટલીક ફિલ્મો બનાવી.

ઈરાની-દવેની જોડીએ વીર અભિમન્યુ ઉપરાંત ભીષ્મ પિતામહ, પિતૃદ્ધાર, ચંદ્રગુપ્ત આદિ ફિલ્મો બનાવી. સ્ટાર ફિલ્મ્સ દ્વારા બે વર્ષમાં પંદરથી વધુ (કદાચ પાંત્રીસેક?) ફિલ્મોનું નિર્માણ થયું. કાશ! આ બધી ફિલ્મોની તવારીખ સચવાઈ હોત તો કેટલું સારું હતું! તે જમાનાની નામી-અનામી ફિલ્મનિર્માણ કંપનીઓની અગણિત મૂગી ફિલ્મોનો રેકોર્ડ ક્યાં ઉપલબ્ધ છે? મિત્રો! આ તો બધા અંદાજ છે.

1924માં સ્ટાર ફિલ્મ્સના ભાગીદારો છૂટા પડ્યા.

મેજેસ્ટિક થિયેટરના માલિક અરદેશર ઈરાનીએ ‘મેજેસ્ટિક ફિલ્મ કંપની’ બનાવી. ‘મેજેસ્ટિક’ના નેજા હેઠળ અરદેશર ઈરાનીએ માંડ દસ-પંદર ફિલ્મો ઉતારી હોવાનું કહેવાય છે. તેમાં સદાવંત સાવળિંગા, પાપનો ફેજ, આત્મ બળ આદિ ફિલ્મો ઉતારી.

મેજેસ્ટિકની જાણીતી ફિલ્મ ‘પાપનો ફેજ’માં ફિલ્મના ડાયરેકટર નવલ ગાંધી હતા. નવલ ગાંધીનો જન્મ કરાંચી (પાકિસ્તાન)માં 1897માં થયો હતો.

આ ફિલ્મમાં અભિનેતા તરીકે ભગવતીપ્રસાદ મિશ્રાને પસંદ કરાયા હતા. ભગવતીપ્રસાદ મિશ્રા ઉત્તર પ્રદેશના વતની હતા અને અગાઉ ઈરાનીની સ્ટાર ફિલ્મ કંપનીમાં દિગ્દર્શન કરી ચૂક્યા હતા. મિશ્રાજીએ જીવન પર્યંત અરદેશર ઈરાનીનો સાથ નિભાવ્યો. માત્ર છત્રીસ વર્ષની ભર યુવાન વયે તેમનું અવસાન થયું. ભગવતી પ્રસાદ મિશ્રાની આખરી ફિલ્મોમાં એક મહત્વની ફિલ્મ પણ ઈરાની દ્વારા નિર્મિત ‘ઝાલિમ જવાની’ હતી. તે ફિલ્મમાં માસ્ટર વિઠ્ઠલ સાથે એર્મેલિનનો અભિનય હતો.

મેજેસ્ટિક કંપનીએ એકાદ-બે વર્ષનાં અસ્તિત્વમાં ગણીગાંઠી ફિલ્મો બનાવી. 1925માં ઈરાનીએ નવી ફિલ્મનિર્માણ કંપની ‘રોયલ આર્ટ સ્ટુડિયો’ની સ્થાપના કરી. રોયલ આર્ટના નેજા હેઠળ ઈરાનીએ પચીસેક ફિલ્મો બનાવી હોવાનું કહેવાય છે.

ત્યાર બાદ ઈરાનીએ ઇમ્પિરીયલ ફિલ્મ કંપનીની સ્થાપના કરી, જે ભારતના સિનેમા ઉદ્યોગના ઇતિહાસમાં નામના મેળવી ગઈ.

ઈમ્પીરિયલ દ્વારા નિર્મિત “આલમઆરા” હિંદુસ્તાનની પ્રથમ બોલતી ફિલ્મ – ટોકી ફિલ્મ – તરીકે અરદેશર ઈરાનીને અમર કરી ગઈ છે. . . * * **

* *

ગુજરાતી ઇન્ટરનેટ પર સાપ્તાહિક “અનન્યા” પર સિનેમા (ચલચિત્ર)ના ઇતિહાસની સર્વપ્રથમ રસપ્રદ શ્રેણી ( હપ્તો 37) * * અનન્યા/080913/ફિલ્મસિનેમા/હરીશદવે/ Ananyaa/ * * *

* * * * * * * * **

અનન્યા/080913/ગુજરાતી નેટ જગત

.

અનન્યા/080913/ગુજરાતી નેટ જગત

.

ગુજરાતી નેટ જગત ત્વરાથી વિકસિત થઈ રહ્યું છે.

ગુજરાતમાંથી તેમજ ગુજરાત બહાર, ભારતભરમાંથી જ નહીં, વિશ્વભરમાંથી ગુજરાતી ભાષામાં બ્લોગ્સ પ્રસિદ્ધ કરનાર ગુજરાતી ચાહકોની સંખ્યા વધતી જાય છે.

માત્ર વર્ડપ્રેસ – ગુજરાતીના હોમ-પેજ પર નજર નાખતાં જણાશે કે ‘બ્લોગ્સ ઓફ ધ ડે’ની સંખ્યા નેવુંને પહોંચી જાય છે. આ તો થઈ માત્ર ગુજરાતી વર્ડપ્રેસના ગુજરાતી બ્લોગર્સની સંખ્યા. બ્લોગસ્પોટ અને અન્યત્ર બેશુમાર ગુજરાતી બ્લોગ્સ પ્રગટ થઈ રહ્યાં છે. પોતાના સ્વતંત્ર ડોમેઇન સાથે ગુજરાતી ભાષામાં બ્લોગ્સ અને વેબ-સાઈટ્સ પણ ગુજરાતી નેટ જગતને સમૃદ્ધ કરી રહ્યાં છે.

ગુજરાતી નેટ જગતને સલામ!

તેના પ્રસારમાં નિમિત્ત થનાર પ્રત્યેક ગુજરાતીને અને બિન-ગુજરાતીને પણ સલામ!

ગુજરાતની અસ્મિતાને સલામ!

* * * અનન્યા/080913/ ગુજરાતી નેટ જગત/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * *

* * * * * * ** **

અનન્યા/080913/દેશ-દુનિયા

.

અનન્યા/080913/દેશ-દુનિયા

* ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી (આઈટી), ટેલિકોમ, રીટેઈલ, ફાર્મા- હેલ્થકેર આદિ ક્ષેત્રોનાં નામ મીડિયામાં મોખરે રહે છે. ભારતમાં આઈટી ક્ષેત્રના વિકાસ પર સૌની નજર છે. આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થતંત્રના ઉતારચઢાવની અસર આઈટી કંપનીઓ પર પડતી હોવા છતાં તેમનો મોભો અનોખો છે. ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી (આઈટી) ફિલ્ડમાં ભારતની મોખરાની આઈટી કંપનીઓમાં ટીસીએસ (ટાટા કન્સલ્ટન્સી સર્વિસીઝ), ઇન્ફોસિસ, વિપ્રો, સત્યમ, એચસીએલ આદિનો સમાવેશ થાય છે. * * * * * * અનન્યા/080913/ દેશ-દુનિયા/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * *

*  *  **
* ઓગસ્ટ, 2008માં ચીનની રાજધાની બીજિંગ (બેઈજિંગ / બાઈજિંગ)માં યોજાયેલ 2008 સમર ઓલિમ્પિક્સ ગેઈમ્સના લીધે ચીન (ચાઈના – China) તાજેતરમાં સમાચાર જગતમાં ગાજતું રહ્યું છે.

વિશ્વનો આ 29મો ઓલિમ્પિક રમતોત્સવ ભારત માટે શુકનવંતો રહ્યો. 108 વર્ષના ઓલિમ્પિક ગેઈમ્સના ઈતિહાસમાં ભારતને પ્રથમ વખત વૈયક્તિક સુવર્ણચંદ્રક નસીબ થયો. ભારતના શુટર અભિનવ બિંદ્રાએ 10 મીટર એર રાઈફલ શુટિંગ ઇવેન્ટમાં ગોલ્ડ મેડલ જીતી દેશની શાન વધારી. અભિનવ બિંદ્રા ઓલિમ્પિકમાં ભારતના વ્યક્તિગત સુવર્ણચંદ્રક જીતનાર પ્રથમ સ્પર્ધક બન્યા. ચીન ઓલિમ્પિક રમતોત્સવમાં ભારતને કુલ ત્રણ વ્યક્તિગત ચંદ્રકો પ્રાપ્ત થયા તે ખુશીની વાત.

બીજિંગના 2008 સમર ઓલિમ્પિક્સમાં 51 સુવર્ણ ચંદ્રકો સાથે ચીન પ્રથમ અને 36 સુવર્ણ ચંદ્રકો સાથે અમેરિકા – યુએસએ – બીજા સ્થાને રહ્યા. આ ઓલિમ્પિક રમતોત્સવમાં કુલ 100 ચંદ્રકો જીતવા છતાં યજમાન દેશ ચીનની હાલત ‘કભી ખુશી કભી ગમ’ જેવી થઈ છે. આ રમતોત્સવ પાછળ ચીન સરકારને 70 બિલિયન ડોલરથી વધારે ખર્ચ થઈ ગયો છે. ગમની વાત એ છે કે કે ચીન સરકાર દેશના સ્વાસ્થ્ય, શિક્ષણ અને પર્યાવરણ સંવર્ધન પાછળ કુલ વાર્ષિક 35 બિલિયન ડોલર માંડ ખર્ચી શકે છે!!! * * * અનન્યા/080913/ દેશ-દુનિયા/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * *

અનન્યા/080913/આજકાલ-સામાન્યજ્ઞાન

.

અનન્યા/080913/આજકાલ-સામાન્યજ્ઞાન

આજ-કાલ

મીડિયામાં હમણાંથી જીનિવા, સ્વિટ્ઝરલેંડ (યુરોપ) ની અણુ સંશોધન સંસ્થા સર્ન (European Organization for Nuclear Research : CERN) નું નામ વારંવાર ચમકે છે. સર્નના ઉપક્રમે યુરોપમાં સ્વિટ્ઝરલેંડ તથા ફ્રાંસની સરહદ પર ભૂગર્ભમાં ઊંડે એકવીસમી સદીનાં મહત્વાકાંક્ષી વૈજ્ઞાનિક પરીક્ષણો ચાલી રહ્યાં છે. હકીકતમાં, બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિનાં રહસ્યો જાણવા માટેનો આ સૌથી ખર્ચાળ પ્રયોગ છે.

આપ કદાચ જાણતાં હશો કે બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિના પ્રચલિત સિદ્ધાંતને ‘બિગ બેંગ થિયરી’ (Big Bang Theory) કહે છે. ‘બિગ બેંગ’ થિયરીને સામાન્ય શબ્દોમાં આમ રજૂ કરી શકાય: કરોડો વર્ષો અગાઉ બ્રહ્માંડનું દ્રવ્ય અતિ ઘનીભૂત – બિંદુવત્ હતું. આ બિંદુવત્ દ્રવ્યમાં મહાવિસ્ફોટ (બિગ બેંગ) થયો અને પરિણામે દ્રવ્ય દૂર દૂર ફેંકાતાં તેમાંથી હાઈડ્રોજન – હિલિયમ આદિ વાયુરૂપ દ્રવ્યોનાં વાદળાં સર્જાયાં. તેમાંથી ગેલેક્સી, તારા, સૂર્યમંડળ આદિ અવકાશી પદાર્થો સર્જાતાં ગયાં.

સર્નના ઉપક્રમે થઈ રહેલ વર્તમાન વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગનો હેતુ બિગ બેંગ પર પ્રકાશ પાડવાનો તેમજ મેટર – એનર્જી – ફંડામેન્ટલ ફોર્સિસ – દ્રવ્ય, ઊર્જા, મૂળભૂત બળ – અંગેના કેટલાક વિશેષ કંસેપ્ટ્સ સમજવાનો છે.

આ પ્રયોગ માટેનાં વિરાટ ઉપકરણો સર્ન ( સ્વિટ્ઝરલેંડ, યુરોપ) દ્વારા વિકસાવાયાં છે. મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક ઉપકરણનું નામ એલએચસી – લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડર (Large Hedron Collider, LHC) – છે. એંશીથી વધુ દેશોના આઠ હજારથી વધારે વૈજ્ઞાનિકોના સહકારથી થતા આ પ્રયોગમાં અસંખ્ય યુનિવર્સિટીઓ, લેબોરેટરીઓ અને કોર્પોરેટ જગતની દસ હજાર જેટલી કંપનીઓનું યોગદાન છે. * * * અનન્યા/080913/ આજકાલ-સામાન્યજ્ઞાન/હરીશ દવે/ Ananyaa/

* * *

સામાન્ય જ્ઞાન

બિગ બેંગ થિયરી તથા બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિનાં રહસ્યોનો તાગ મેળવવા વૈજ્ઞાનિકો મથી રહ્યાં છે. આ પ્રયોગ જેની મદદથી થનાર છે તે એલએચસી – લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડર (Large Hedron Collider, LHC) – વિશ્વનું સૌથી મોટું અને સૌથી શક્તિશાળી પાર્ટિકલ એક્સિલરેટર (પ્રોટોન એક્સિલરેટર) છે. આ કોલાઈડરને 27 કિમીના પરિઘવાળી વર્તુળાકાર ટનેલમાં ગોઠવેલ છે. આ ટનેલ યુરોપમાં ફ્રાંસ અને સ્વિટ્ઝરલેંડની સરહદો પર જમીનથી સોએક મીટર નીચે સ્થિત છે.

લાર્જ હેડ્રન કોલાઈડરમાં પ્રથમ હાઈડ્રોજનના અણુઓના ભંજનથી પ્રોટોન મેળવાશે. અસંખ્ય પ્રોટોન્સને પ્રકાશના વેગ (એક સેકંડમાં આશરે ત્રણ લાખ કિમી) થી પરસ્પર અથડાવવામાં આવશે. પરિણામોનો અભ્યાસ કરવામાં આવશે.

આ સમગ્ર પ્રયોગની નિયામક સંશોધન સંસ્થા સર્ન વિશે આપે મધુસંચય પર માહિતી મેળવી છે.

ઇન્ટરનેટ પર વર્લ્ડ વાઈડ વેબ (WWW) ના પ્રણેતા બ્રિટીશ વૈજ્ઞાનિક સર તિમોથી જહોન બર્નેર્સ-લી (Sir Timothy John Berners-Lee) છે જેમની કારકિર્દી સ્વિટ્ઝરલેંડ (યુરોપ)ની સર્ન સાથે જોડાયેલ છે.

1989- 90માં ટિમોથીએ HTTPના ઉપયોગથી ક્લાયંટ તથા સર્વર વચ્ચે સફળતાથી ‘કોમ્યુનિકેશન’ કર્યું. 1990- 91માં સર ટિમોથી જહોન બર્નેર્સ-લીએ સર્ન, સ્વિટ્ઝરલેંડ ખાતે વિશ્વમાં સૌ પ્રથમ વેબ-પેઈજ (વેબ-સાઈટ) તેમજ ઇન્ટરનેટના પ્રથમ બ્રાઉઝરનું સર્જન કર્યું. * * *  *

* **  *  *   *

ગુજરાતી – અંગ્રેજી

આપણે ક્યારેક Etymology, Entomology, Ethnology જેવા શબ્દોમાં ઉલઝી જઈએ છીએ.

Etymologyનો સંબંધ શબ્દોના ઈતિહાસ કે શબ્દોનાં મૂળ (વ્યુત્પત્તિ)ના અભ્યાસ સાથે.

Entomology નો સંબંધ કીટકવિજ્ઞાન અથવા કીટકોના અભ્યાસ સાથે.

Ethnology નો સંબંધ નૃવંશ શાસ્ત્ર કે વિભિન્ન જાતિનાં માનવવંશજોના અભ્યાસ સાથે..

* * **  અનન્યા/080913/ આજકાલ-સામાન્યજ્ઞાન/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * *

* * * * * * ** **

અનન્યા/080913/પ્રથમપૃષ્ઠ

.

“અનન્યા”ના આજના અંકમાં સર્ન , સ્વિટઝર્લેંડ, યુરોપના વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગ – બિગ બેંગ થિયરીના એલએચસી પ્રયોગ – ની માહિતી છે, ઉપરાંત ‘ફિલ્મ-સિનેમા’ આદિ અન્ય વિભાગો પ્રગટ થયેલ છે. * * * અનન્યા/080913/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * * * * * ** * * **

અનન્યા/080906/ફિલ્મ-સિનેમા

.
ગુજરાતી ઇન્ટરનેટ પર ફિલ્મ-સિનેમાના ઇતિહાસની રસપ્રદ શ્રેણી ( હપ્તો 36 )

સચીન, દક્ષિણ ગુજરાતના ફાતમા બેગમ (ફાતિમા બેગમ) અને ઝુબેદાજીની વાત કરતાં કરતાં એક વાત નજરે પડે છે. “અનન્યા”ના મારા મિત્રો! મુંબઈમાં હિંદુસ્તાની સિનેમા ઉદ્યોગને વિકસાવવામાં ગુજરાતીઓનો ફાળો અદ્વિતીય છે, પરંતુ આપને એક અચરજ પમાડે તેવી વાત કહું?

દક્ષિણ ગુજરાતમાંથી – સુરત વલસાડ પ્રદેશોમાંથી – બેશુમાર કસબીઓએ ભારતીય ફિલ્મ ઉદ્યોગને સમૃદ્ધ કર્યો છે. થોડાં નામ ગણાવું?

હિંદુસ્તાનની પ્રથમ બોલતી ફિલ્મ (ટોકી ફિલ્મ) ‘આલમઆરા‘ની પ્રથમ ભારતીય અભિનેત્રી ઝુબેદા, ભારતનાં પ્રથમ મહિલા-દિગ્દર્શક ફાતમા બેગમ (ફાતિમા બેગમ), ‘આલમઆરા’ના હીરો માસ્ટર વિઠ્ઠલની પ્રથમ ફિલ્મ કલ્યાણ ખજીનાની અભિનેત્રી સુલતાના (ઝુબેદાની બહેન), ‘મધર ઇંડિયા’ના સર્જક પ્રસિદ્ધ ફિલ્મ પ્રોડ્યુસર-ડાયરેક્ટર મહેબૂબ ખાન, રાજકપૂરના માનીતા વિખ્યાત સંગીતકાર જયકિશન, અમિતાભ બચ્ચનની પ્રતિભા ઉજાળનાર અનાવિલ બ્રાહ્મણ મનમોહન દેસાઈના પિતાશ્રી ફિલ્મ નિર્માતા કીકુભાઈ દેસાઈ, સવાક્ ગુજરાતી સિનેમાના પ્રથમ ગુજરાતી બોલપટના દિગ્દર્શક નાનુભાઈ વકીલ, ‘સોનેરી ખંજર’ ફિલ્મમાં અભિનેત્રી ડોરોથીને દોરવનાર દિગ્દર્શક હર્ષદરાય સાકરલાલ મહેતા, ‘મુંબઈની મોહિની’ અને ‘બાજીરાવ મસ્તાની’ જેવી ફિલ્મોના દિગ્દર્શક નાનુભાઈ દેસાઈ, વિષ્ણુ સિનેટોનના ધીરુભાઈ દેસાઈ, બેંગલોરમાં સિનેમા ઉદ્યોગ સ્થાપનાર અનાવિલ હરિભાઈ દેસાઈ …… યાદી લંબાતી રહેશે.

મિત્રો! કેટકેટલા ફિલ્મી કસબીઓ દક્ષિણ ગુજરાતમાંથી ચમક્યા!

.
* * ** * * ગુજરાતી ઇન્ટરનેટ પર સાપ્તાહિક “અનન્યા” પર સિનેમા (ચલચિત્ર)ના ઇતિહાસની સર્વપ્રથમ રસપ્રદ શ્રેણી ( હપ્તો 36 ) * * અનન્યા/080906/ફિલ્મસિનેમા/હરીશદવે/ Ananyaa/ * * *
* * * * * * * * **

* * * * * * * * **

અનન્યા/080906/પ્રથમપૃષ્ઠ

.

અનિવાર્ય સંજોગોને કારણે “અનન્યા”ના આજના અંકમાં માત્ર ‘ફિલ્મ-સિનેમા’નું પૃષ્ઠ પ્રગટ થયેલ છે. સુજ્ઞ વાચકો ક્ષમા કરે!
* * * અનન્યા/080906/હરીશ દવે/ Ananyaa/ * * *